5846 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU KAPSAMINDA BİLGİSAYAR OYUNLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ

Av. Anıl "AuctoritaS" Genç

Herkese Merhabalar, Selamlar.

Bir süredir yazılara ara vermiştim. Bir önceki yazımda sizlere (https://pixelorc.com/turkiye-espor-federasyonu-yarisma-talimati-yayinladi/) metnini sunmuştum. Bunun sebebi sizlere daha önemli konular hakkında anlatımlar yapmaktı. Bu yazım belki de birçok oyun geliştirmeciye, oyun firmalarına az da olsa hukuki bilinç kazandıracaktır. Keyifli okumalar dilerim.

Bilgisayar Oyunu Kavramı ve Bilgisayar Oyunlarının Tarihsel Süreci

Bilgisayar oyunu: Bir video oyun konsolu veya atari makinesi yerine kişisel bilgisayarda oynanan bir tür video oyunudur. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte çeşitli platformlarda yer alan oyunlar sadece bilgisayar sistemleri içerisinde yer almamakla birlikte artık cep telefonlarında hatta akıllı saatlerde dahi yer almaktadır.

Bilgisayar oyunlarının ilki, bir bilgisayar programcısı olarak bildiğimiz Steve Russel tarafından 1962 yılında Massachussetts Institue of Technology ’de (MIT) yaratılan “Spacewar’” isimli oyundur. Spacewar, oyuncuların uzay gemilerini kontrol ettiği savaşları içeren bir oyundu. Aynı zamanda 2D (İki Boyutlu) oyunlardan ilk olma özelliği de taşıyordu. Oyun piyasaya ticari amaçlar güdülmeden sürülmüştür. Çok ilginçtir ki oyun, ilk çalıştırıldığı makine olan PDP-1’in yapımcısı Digital Equipment Corporation (DEC) tarafından üretilen makinelerde tanılama-hata bulma programı olarak kullanılmıştır.

90′ lı yıllara kadar oyun sektöründe pek fazla gelişme olmasa da bu yıllardan sonra animasyonların eklendiği, açık dünya ve çeşitli dekoratif tasarımlar ile birlikte kendisine özgü bir senaryo içeren oyunlar yapılıp piyasaya sürülmüştür. 1993 yılına gelindiğinde ise “Doom” adında 3D (3 Boyutlu) grafikler içeren, görüntü kalitesi ve dönemine göre en gerçekçi olan oyun çıkarılmıştır.

Aslında çerçeveye baktığımızda en önemli gelişme gösteren ve bu oyun sektörüne çok şey katmış oyun “Grand Theft Auto” serisi olmuştur. Periyodik aralıklarla gerçekleştirilen muazzam grafikler ve senaryo sunan GTA serisi şahsım adına oyun sektörünün amiral gemisi olmuştur.

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Kapsamında “Eser” ve “Eser Kavramı”

FSEK m. 1: “Bu Kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan
icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve
radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma
şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.”

FSEK, “sahibinin hususiyetini taşıması” koşuluyla, sayılan dört eser grubuna giren fikir ve sanat ürünlerini korurken, sahibinin hususiyetini taşımayan ve sayılan dört eser grubuna girmeyen ürünleri eser saymamaktadır. Ayrıca bu iki koşuldan birisinin eksikliği söz konusu olduğunda yaratılan ürün, fikir ve sanat ürünü olsa bile eser sayılmayacaktır.

FSEK, fikri bir çaba sonucunda ortaya çıkarılan bir maddenin (varlığın, ürünün) eser sayılabilmesi için kanunda dört eser türünden birine dahil olma koşulunu aramaktadır. FSEK’ te 4 ana eser türü bulunmaktadır, Bunlar:

1. İlim ve Edebiyat Eserleri (FSEK m. 2)

2. Musiki Eserleri (FSEK m. 3)

3. Güzel Sanat Eserleri  (FSEK m. 4)

4. Sinema Eserleri (FSEK m. 5)

Eserler, kanunda düzenlenen türler ile sınırlı olup bu türler dışında yeni bir türün yaratılamamaktadır. Kanunda sayılanlar dışında eser türü kabul edilmemektedir.

NOT: Kanun metnine erişmek için: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.5846.pdf

 

Ben Hiçbir Şey Anlamadım Bilgisayar Oyunları Hukuken Ne Durumda?

Doğruyu söylemek gerekirse işin yasal mevzuat kısımları epey bir kafa karıştırıyor. Ancak dijital oyunlar hangi eser türüne dahil olur ise olsun Türk Hukuku bakımından FSEK kapsamında telif hakkı korumasına tabidir ve oyun üzerinde eser sahibinin hakları bulunmaktadır.

Bilgisayar oyunları görsel ve işitsel ögelerin bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkarılmaktadır. Bu nedenle FSEK kapsamında eser sayılabilecek birçok ürün bilgisayar oyunlarında yer almaktadır. Yukarıda da bahsettiğim şekilde FSEK 4 ana eser türü belirlediğinden bilgisayar oyunlarını tam olarak tanımlamakta yetersiz kalmaktadır dolayısıyla bilgisayar oyunlarına yönelik bir hüküm mevcut değildir bu sebeple bunlar (bilgisayar oyunları) uygulamada bilgisayar programı olarak nitelendirilmektedir.

Bu konuda Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 19.06.2018 tarihli, 2017/642 E., 2018/295 K. Sayılı ilamında; “İçerdikleri bir çok unsur bakımından karma nitelikli bir eser özelliği gösteren bilgisayar oyunlarının yazılım tabanlı olmaları, diğer bir anlatımla bilgisayar programı özelliğinde olan bir bilgisayar yazılımı üzerine inşa edilerek kurgulanmaları nedeniyle bilgisayar programlarına ilişkin koruma hükümlerine tabi olacaklarının kabulü gereklidir”. hükmüyle, bilgisayar oyunlarının bilgisayar programlarına ilişkin korumadan yararlanabileceği belirtilmiştir. Bu yaklaşım, bünyesinde birden çok eser ögesini barındıran bilgisayar oyunlarının korunmasını zorlaştırmaktadır.

Peki madem FSEK bakımından tam olarak tanımlama yapılamıyorsa nedir bu bilgisayar oyunlarının durumu? Kanunda (FSEK) 4 ana eser türünün içeriğini barındıran ancak herhangi bir eser türüne tabi olmayan ürünler “multimedya eseri” olarak adlandırılmaktadır. Multimedya, bilgisayar programı veya yazılım tabanı kullanılarak, kullanıcılara ses, müzik, video, fotoğraf, üç boyutlu ürünler, interaktif ürünler, animasyonlar veya yüksek çözünürlüklü grafikler sunulmasıdır. Multimedya ürünleri, esasen birbirinden farklı eser kategorilerinin, yeni teknoloji kullanılarak bütünleşmiş hâle getirilmesidir. Multimedya, sinema filmi, müzik ve resim verilerini içeren değişik medya ürünleridir. Multimedya eserleri, FSEK’te eser olarak sayılmadığından multimedya eserlerini koruyan bir kanun hükmü de mevcut değildir. Bu durum ise bilgisayar oyunlarının FSEK kapsamında korunamaması sebebiyle hak ihlallerinin fazla olmasına olanak vermektedir.

 

Bilgisayar Oyunlarının Fikri Haklar ve Sınai Haklar Açısından Korunması Durumu

Bilgisayar oyunları içeriğinde pek çok unsuru barındırmaktadır. Oyunlar tek bir kişi tarafından meydana getirilebileceği gibi aynı zamanda bir tüzel kişilik tarafından da meydana getirilebilir. Meydana getirilen bu oyun üzerinde üçüncü kişilerden çeşitli hizmetler alınıyor ise hizmeti sunan kişilerin eser üzerinde hak sahipliği iddialarında bulunmasını engellemek amacıyla projenin mali ve telif hakları ile ilgili olarak kapsamlı sözleşmeler yapılması eser sahibini koruyucu imkan sağlamaktadır.

Öte yandan Dijital oyunlar bakımından hareketli ve birbiriyle ilişkili bir görüntü dizisinin var olması ve bu görüntü dizisinin sahibinin hususiyetini yansıtması halinde, FSEK’in 5. maddesi kapsamında dijital oyunların yazılımları haricindeki kısımlarının Kültür ve Turizm Bakanlığına zorunlu tescil için başvurmak suretiyle koruma altına almak yerinde olacaktır. (DOĞAN & ÖZOCAK, “Dijital Oyunlar, Multimedya Yaratımlar ve Güncel Hukuki Problemler”, sf. 8)

Burası gerçekten önemli! Fikir ve Sanat eserleri normalde şahsi kullanımlar durumunda çoğaltılabilir ve bu minvalde hukuken bir uyuşmazlık yaratmayacak olsa da bu durum bilgisayar oyunları ve bilgisayar programları açısından çok farklıdır. Yani bilgisayar oyunları ve programları şahsi kullanımlarda dahi telif hakkı ihlallerini ortaya çıkarmaktadır. Telif hakkı ihlali durumunda yapılacaklar ise tamamen hukukun izin verdiği ölçüde gerçekleştirilecek olan maddi tazminat istemleri, eser sahibinin zararının karşılanmasını istemesi, çoğaltılanların imhası veya sözleşme yapılmış olsaydı konu olacak olan bedeli eylemi gerçekleştirenden talep gibi ihtimallerdir.

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun düzenlediği marka, patent, tasarım, faydalı model, coğrafi işaretler gibi sınai haklar çerçevesinde; dijital oyun içeriğinde meydana getirilen bir tasarımın, oluşturulan ayırt edici bir logonun, oyun karakterinin şematize edilmiş görüntüsünün, dijital oyunun adının Türk Patent ve Marka Kurumu’na (https://www.turkpatent.gov.tr) yapılacak tescil başvuruları ile birlikte marka, tasarım gibi korumalardan faydalanması mümkündür.

 

Sadede Gelecek Olursak..

Bilgisayar oyunları veya Dijital oyunlar FSEK de yer alan 4 ana eser türünden farklı olarak içeriğinde pek çok eser unsurunu bulundurmaktadır. Bu unsurlar içerisinde oyunun müzikleri, senaryosu, ilgili dokümantasyonlar, oyun kodları, karakterlerin şematize edilmiş görüntüleri gibi içerikler bulunmaktadır. Bu minvalde, bilgisayar oyunlarının meydana getirilmesinde hak ve eser sahipliklerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi, telif hakları ile fikri ve sınai haklar düzleminde tarafların hak ve yükümlülüklerinin, kurumlara kayıt tescillerinin ve bunların yanı sıra sözleşmesel hak ve yükümlülüklerin en detaylı şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Hak kayıplarının yaşanmaması adına hukuk ekosistemi içerisinde yer alan mesleki bilgisi yüksek bir bilenden yardım alınması da gerekmektedir.